دبیر ستاد رسانه‌ای رونق تولید صدا وسیما در گفت و گوی اختصاصی با ماهنامه «سروش»
سال 1398 در حالی از سوی مقام معظم رهبری به عنوان سال «رونق تولید» نامگذاری شد که در سال‌های اخیر با نامگذاری و پیگیری سالانه موضوعاتی همچون «جهاد اقتصادی»،«تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه‌ی ایرانی»،«حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی»، «اقتصاد مقاومتی: اقدام و عمل»، «اقتصاد مقاومتی:تولید و اشتغال»، «حمایت از کالای ایرانی» و موضوعاتی از این دست زمینه برای ترویج گفتمان رونق تولید و دستیابی به اهداف سند اقتصاد مقاومتی در مقایسه با سال‌های گذشته آن فراهم شده بود.
رهبر انقلاب همواره تاکید داشته‌اند که مسئله رونق تولید در قالب برنامه‌های متنوع و ساختارهای مختلف دنبال شود. بر همین اساس لزوم یکپارچگی و همسوسازی برنامه سازان و توجه جدی‌تر به شعار امسال، مسئولان سازمان صدا و سیما را بر آن داشت تا «ستاد رسانه‌ای رونق تولید» را با رویکردهای تبیینی، آگاهی بخشی، ترویجی، مطالبه‌گری، حمایتی و گفتمان‌سازی در موضوع «رونق تولید» تشکیل دهند.
این ستاد که از ابتدای تیرماه به ریاست مرتضی میرباقری، معاون سیما شکل گرفت و در نخستین عملیات رسانه‌ای با پیگیری موضوع «مجوزهای کسب و کار»،کوشیده است تا علاوه بر انعکاس مشکلات کارآفرینان و افراد متقاضی راه‌اندازی کسب و کارهای جدید، در فضایی تعاملی با مسئولان به پیگیری خواسته‌ها و مشکلات متقاضیان ایجاد اشتغال بپردازد.
سید امیر سیاح دارای مدرک کارشناسی ارشد علوم اقتصادی از دانشگاه تهران و دکتری مدیریت استراتژیک از دانشگاه عالی دفاع ملی است. او که عنوان بهترین پژوهشگر، نویسنده و تهیه کننده برنامه‌های اقتصادی در همایش رسانه و اقتصاد را با خود به همراه دارد به عنوان یکی از مدیرانی شناخته می‌شود که در کنار تخصص در حوزه برنامه‌سازی به موضوعات اقتصادی نیز آشنایی کامل دارد. مدیر گروه دانش و اقتصاد شبکه یک با پذیرش نقشی دیگر در قالب دبیر ستاد رسانه ای رونق تولید مسئولیت پیگیری این مهم را در رسانه ملی عهده دار شده است که در این گفت وگو جزئیات بیشتری از چگونگی انجام برنامه‌های ستاد رسانه‌ای رونق تولید مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
به عنوان نخستین سؤال بفرمایید که جایگاه ستاد رسانه‌ای رونق تولید در برنامه سازی‌های سازمان چیست و این ستاد چه رسالتی را در این جایگاه دنبال می‌کند؟
این ستاد بر اساس حکم رئیس محترم سازمان صدا و سیما شکل گرفته است و بر اساس آن همه بخش‌های ستادی و صفی سازمان اعم از معاونت‌ها و شبکه‌های مختلف ملزم شده‌اند تا برنامه سازی خود را در موضوع رونق تولید با این ستاد هماهنگ کنند.یعنی به این ستاد در جایگاه یک سیاست گذار نگاه کرده و به برنامه ریزی و تمهیدات هماهنگ ساز آن توجه کنند.
اولویت‌های سیاست گذاری در این ستاد چیست و بر این اساس چه برنامه‌ها و اقداماتی را در دستور کار خود دارد؟
سه نوع برنامه در این ستاد دنبال می‌شود؛ اول انگیزه بخشی به کارآفرینان بالقوه یعنی کسانی که می‌توانند کارآفرین شوند ولی به دلایل مختلف تاکنون نتوانسته‌اند این مهم را عملی کنند.این دلایل عبارتند از عدم قرارگیری این افراد در موقعیت مناسب تا به امروز،ناآگاهی از شرایط کارآفرینی و یا نداشتن انگیزه لازم برای انجام اقدامات کارآفرینانه است.
چه برنامه هایی برای ایجاد انگیزه و آگاهی افراد برای توجه به پتانسیل‌های کارآفرینی در نظر گرفته‌اید؟
در این زمینه تلاش داریم تا با ساخت برنامه‌های کوتاه و انگیزه بخش زمینه‌های بروز فعالیت‌های کسب و کاری را در افراد تقویت کنیم تا بتوانند به لزوم کارآفرینی دست یابند.
البته ایجاد یک فعالیت کسب و کاری نیازمند بستر مناسب است...
صحیح است؛ به همین دلیل دومین برنامه ما این است که حقوق کارآفرینان را در ادارات دولتی دنبال کنیم و چنانچه حقی از آنها تضعیع شده باشد،ب ا تشکیل ستاد پیگیری اقدام به رسیدگی به شکایات آنها کنیم. در این زمینه از ظرفیت‌های دستگاه‌های اجرایی نیز استفاده کنیم.
در شعارها و برنامه‌های ستاد بحث بهبود فضای کسب و کار دیده می‌شود. دقیق منظور و اقدام در جهت بهبود محیط کسب و کار چیست؟ لطفا مصداقی توضیح دهید.
منظور از بهبود محیط کسب و کارعواملی است که بر تولد و رشد بنگاه‌ها موثر هستند، اما خارج از کنترل مدیران و صاحبان بنگاه‌ها است. همواره تصمیمات دولت، قوانین ریز و درشتی که احیاناً در مسیر فعالیت بنگاه‌ها ایجاد اخلال کنند، رفتار دولت، فساد و ...مشکلات محیطی یک کسب و کار را شامل می‌شوند. بهبود محیط کسب و کار یعنی حکومت و دولت را اجبار و دلالت کنیم که به نفع تولید و رشد بنگاه‌ها حرکت کنند. به عنوان مثال اگر کسی برای تأسیس یک کسب و کار به مجوز نیاز داشته باشد، به سرعت این مجوز صادر شود و با تعلل موجبات ناخرسندی متقاضی فراهم آورده نشود. یا این که ارتباط حکومت با فعال اقتصادی شفاف شود و دو طرف تکالیف خود را در قبال یکدیگر بدانند. کسی که متقاضی دریافت وام یا زمین و یا هر خدمت دیگری است، همه چیز کاملا شفاف باشد و حق او کاملا روشن باشد و دیگر نیازی به مواردی همچون یافتن پارتی، رشوه دادن و این جور چیزها نباشد. یعنی حق روشن و نحوه استیفای آن نیز شفاف باشد و چنانچه کسی به حق خود نرسید بتواند سریع و راحت آن را مطالبه کند.
منظور شما از مطالبه حق چیست و نتیجه این مطالبه گری چه خواهد بود؟
یعنی بتواند شکایت کند و روند رسیدگی به آن چند ماه و یا چند سال طول نکشد. این شرایط می‌تواند محیط کسب و کار مطلوب را ایجاد کند؛ یعنی محیطی که در آن حکومت طوری قانونگذاری و اجرا کند که تولد و رشد بنگاه‌ها سهل شود و به جوانان بیکار این انگیزه داده شود که می‌توانند به راحتی بنگاه تأسیس کنند و آن را فارغ از درگیر شدن با موانع محیطی توسعه دهند. در این شرایط کشور ما نیز می‌تواند همانند کشورهای پیشرفته شود و از دل اقتصاد آن بنگاه‌های جدید و بزرگ که در آن هزاران کارمند مشغول فعالیت هستند و میلیاردها کالا در آن تولید و صادر می‌شود، ایجاد شود. نتایج این اتفاق دستیابی مردم به رفاه و کسب ثروت برای خود و کشور است.
شما چه بازوهای اجرایی برای رسیدگی به شکایات دارید؟ آیا بیشتر جنبه رسانه‌ای دارد یا سازوکارهای علمی برای پیگیری به این شکایات طراحی شده است؟
باید بگویم که هر دو جنبه را دارد؛ در ستاد پیگیری مشکلات تولید به نحوی برنامه ریزی کرده‌ایم که از هر دو بازوی رسانه‌ای و علمی و اجرایی بهره‌مند باشیم و ترکیبی از ستاد تسهیل تولید در وزارت صنعت، معدن و تجارت و همچنین کمیسیون حمایت از تولید در مجلس شورای اسلامی و همین طور مرکز پایش و بهبود کسب و کار در وزارت اقتصاد و یکی از معاونت‌های وزارت جهاد کشاورزی تشکیل بازوهای علمی و اجرایی ستاد پیگیری مشکلات تولید در رسانه ملی را تشکیل می‌دهند که ان‌شاء‌الله با کمک یکدیگر قرار است که مشکلات تولیدکنندگان را دریافت کرده و پردازش کنیم و ببینیم که این مشکل تا چه میزان به دلیل ناآگاهی وی از حق و حقوق قانونی است یا خیر؟ و این که تاکنون چه اقدامی برای دریافت حق خود کرده است و چه برخوردی در این زمینه با وی شده است. چنانچه با پردازش مشکل تولیدکننده به این نتیجه برسیم که نیاز به پیگیری ما برای گرفتن حق او وجود دارد و خود او با شیوه‌های متعارف نتوانسته به حق خود برسد وارد عمل می‌شویم و حق تولیدکننده را پیگیری می‌کنیم. یعنی از دوستان خود در دولت، حکومت و مجلس خواهیم خواست تا مشکل را پیگیری کنند ونشان می‌دهیم که چگونه این بررسی، پیگیری و درخواست و رسیدگی و حل مشکل صورت گرفته است.
و برنامه سوم شما در ستاد رونق تولید چیست؟
کار سوم ما هم این است که با طراحی عملیات رسانه‌ای هم سو با قوانین و سیاست‌های رونق تولید به آماده سازی افکار عمومی برای اجرای این سیاست‌ها بپردازیم. ضمن این که با چنین عملیاتی، مسئولان اجرایی کشور را برای اجرای درست این سیاست‌ها تشویق کنیم.
منطور شما از عملیات رسانه‌ای هم سو با قوانین و سیاست‌های رونق تولید، اسناد بالادستی همچون اقتصاد مقاومتی است؟
اشاره به « اسناد بالادستی همچون اقتصاد مقاومتی » یک صحبت کلی است؛ چنانچه بخواهم دقیق‌تر بگویم این ده عنوان هستند که عبارتند ازاول؛ تسهیل صدور مجوزهای کسب و کار ماده 7 قانون اصل 44 که اجرا نشده است. دوم؛ حذف فرار مالیاتی به وسیله سامانه جامع مالیات ماده 169 قانون مالیات‌های مستقیم که این ماده نیز به اجرا در نیامده است. سوم؛ وضع مالیات بر فعالیت‌های نامولد در بخش‌های مختلف مسکن، خودرو، طلا، ارز و... . چهارم؛ شفافیت اطلاعات معاملات دولتی. پنجم؛ موضوع اجرای استفاده از صندوق‌های مکانیزه فروش که قرار است به زودی تبدیل به قانون شود. ششم؛ تسهیل ورود شرکت‌های نیازمند تامین مالی و عرضه اولیه آنها در بورس و تعمیق بازار سرمایه. هفتم؛ تصویب و اجرای مالیات بر درآمد هر فرد و خانواده. هشتم؛ اجرای برنامه حذف تصفیر نفت یا حذف درآمدهای نفتی از بودجه. نهم؛ وضع مالیات بر مسکن و خانه دوم، سوم، چهارم و... هر خانواده، و دهم؛ احیای نقش آفرینی موثر شورای رقابت که فصل نهم قانون اصل 44 است که اجرا نمی‌شود که چنانچه هر یک از این موارد اجرا شوند، تولید به طور خاص و ویژه‌ای رونق پیدا می‌کند.
به نظر می‌رسد در تولید برنامه‌های رونق تولید ما نگاه مدیریت سند محور رسانه نداریم. آیا فکر نمی‌کنید که اولویت اول رسانه ملی پیگیری اسناد بالادستی است که به راحتی اجرا نمی‌شود و به دست فراموشی سپرده شده است؟ رابطه تولید برنامه‌های شما با اسناد بالادستی چگونه است؟
در موضوع حمایت از تولید و رابطه حکومت با تولیدکننده‌ها در 15 سال اخیر احکام قانونی متعددی تصویب شده است، اما بسیاری از این احکام اجرا نمی‌شود. به عنوان مثال قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار که سال 90 تصویب شد و دولت قبل از اجرای آن صراحتا سرباز زد. رئیس جمهور فعلی نیز در انتخابات سال‌های 92 و 96 برای اجرای آن وعده دادند و گفتند که این قانون حتما در 100 روز اول اجرا خواهند کرد اما ایشان هم این قانون را اجرا نکردند.
به نظر شما دلیل سرباز زدن دولت‌ها از اجرای این قانون تا به امروز چه بوده است؟
دلیل آن این است که دست مسئولان اجرایی کشور را از امضاهای طلایی، رشوه گرفتن و ایجاد محدودیت‌ها برای تولیدکننده می‌بندد و اجازه نمی‌دهد که با رفتارهای ناهنجار خود به تولید در کشور آسیب بزنند. متاسفانه مسئولان اجرایی این قانون را اجرا نمی‌کنند و ستاد رونق تولید تلاش می‌کند تا قوانین به نفع تولید را که زمین مانده است برای اجرایی شدن پیگیری کند. البته تاکید می‌کنم که با دو دسته از قوانین حمایت از تولید روبرو هستیم؛ یک نوع قوانین حمایت از تولید که رانت توزیع می‌کنند؛ مانند قوانینی که مربوط به دادن وام ارزان قیمت یا معافیت مالیاتی و از این دست قوانین است و نوع دوم قوانین حمایت از تولید که قوانینی هستند که رفتار دولت را اصلاح می‌کنند؛ مانند ضرورت قابل پیش بینی بودن تصمیمات دولت و تغییر در مقررات که توسط دولت نباید بلافاصله اجرایی شود و باید از قبل در این باره اطلاع رسانی لازم صورت گیرد. یعنی چنانچه قانون یا مقرراتی وضع شد به طور مثال بگوید که از 6 ماه بعد یا دو سال بعد این قانون یا مقررات اجرا می‌شود؛ مانند تغییر در تعرفه واردات یا اعلام زمان اجرای قیمت جدید تضمینی خرید و...این نوع قوانین حمایت از تولید توزیع رانت تلقی نمی‌شود و در واقع اصلاح رفتار دولت است. در حالی که قوانین توام با توزیع رانت راحت‌تر اجرا می‌شود؛ چرا که در اجرای آن منفعت توزیع کننده رانت نیز دخیل است و تلاش ما بر انجام عملیات رسانه‌ای برای اجرای موارد 10 گانه ذکر شده و اصلاح رفتار دولت است.
کار این ستاد تا به امروز چگونه پیش رفته است و چه قدم هایی در خصوص پیشبرد اهداف مورد نظر برداشته شده است؟
تا به امروز عملیات رسانه‌ای اول ما با موفقیت به انجام رسیده است؛ این عملیات در زمینه صدور مجوزها بوده که در نهایت منجر شده است تا آقای رئیس جمهور به معاون اقتصادی خود دستور بدهند که درباره اجرای قانون مجوزها پیگیری لازم را انجام دهد. همچنین رئیس قوه قضائیه نیز به سازمان بازرسی کشور دستور دادند تا مسئولان اجرایی که تکالیف خود را در خصوص مجوزها اجرا نمی‌کنند را مورد پیگیری قرار دهند تا در این زمینه تعجیل کنند. ضمن این که وزارت اقتصاد نیز سامانه ملی مجوزها را حدود دو هفته پس از عملیات رسانه‌ای ما رونمایی کرد.
چه تعداد عملیات رسانه‌ای دیگر برای ایجاد کنش لازم در زمینه رونق تولید توسط این ستاد تا پایان سال اجرایی خواهد شد؟
10 عملیات رسانه‌ای دیگر نیز تا پایان سال داریم که امیدواریم آنها نیز موثر واقع شوند.
در این راستا حرکت بعدی این ستاد چه خواهد بود؟
حرکت بعدی ما رفع انحصار از کسب و کارهای درآمدسازی است که راه ورود آنها توسط برخی افراد بسته شده است و به سایرین اجازه نمی‌دهند تا در این زمینه فعالیت کنند.بر همین اساس تلاش می‌کنیم تا ضمن جوانگرایی در رفع انحصار نیز تلاش کنیم.
چه تدابیری برای ردیابی افراد انحصارجو برای جلوگیری دستیابی آنها به اهداف انحصارگرایانه اندیشیده‌اید؟
ماده 7 قانون 44 بنا را بر این گذاشته است که هر کسی که کارت ملی جمهوری اسلامی ایران را دارد می‌تواند به هر کسب و کاری که به آن تمایل دارد وارد شود. ما این ماده را ملاک کار خود قرار داده‌ایم و تلاش می‌کنیم تا فارغ از توجه به سن و سال افراد، امکان ورود آنان را به هر کسب و کاری که به آن تمایل دارند را فراهم کنیم.
چه میزان شکل گیری این ستادها کارایی دارد و می‌تواند موفقیت آمیز باشد؟
بستگی به همت خودمان و این که چقدر برنامه‌ریزی صحیح کرده باشیم دارد؛ بر این اساس اولین عملیات ما کم و بیش موفق بوده است و توانسته در بدنه دولت و کسانی که مجوز کسب و کار می‌دهند تحرک ایجاد کند. امیدوارم که در حال حاضر کسانی که برای اخذ مجوز اقدام می‌کنند نسبت به یک ماه پیش راحت‌تر بتوانند مجوز اخذ کنند و دولت در این زمینه چنین ادعایی دارد و امیدوارم که بینندگان ما و مردم نیز این ادعا را تاکید کنند. البته ما در این زمینه نظرسنجی داریم و امیدوارم همین نتایج از آن خارج شود. همچنین مردم با دیدن این برنامه‌ها بر روی آنتن انگیزه لازم برای شروع فعالیت اقتصادی را پیدا کرده باشند .یعنی به این نتیجه رسیده باشند که می‌توان در این کشور نیز کار کرد و اقدامات دشمن مبنی بر بسته بودن شرایط فعالیت اقتصادی در ایران و لزوم مهاجرت نخبگان از کشور خنثی شود.
با وجود این که همواره برنامه‌های مختلفی در زمینه پیگیری مباحث اقتصادی در شبکه‌های مختلف سیما و یا صدا ساخته و پخش می‌شود، ارزیابی شما از میزان موفقیت این برنامه‌ها تا به امروز چیست؟
برنامه‌های اقتصادی معمولا اهداف خود را کارشناسان و مسئولان می‌دانند و ستاد رسانه‌ای رونق تولید تلاش می‌کند تا برنامه سازان مخاطب اصلی خود را مردم قرار دهند. کار ویژه این ستاد این است که به برنامه سازان بگوید که ما با کارشناسان و مسئولان صحبت چندانی نداریم؛ مخاطب اصلی ما مردم هستند و تلاش می‌کنیم تا هم اقشار مختلف جامعه را به حقوقشان آشنا کنیم و هم حقوق آنان را مطالبه کنیم. بر این اساس یکی از اهداف مهم ستاد رونق تولید این است که مطالبات قانونی تولیدکنندگان بالقوه و بالفعل را در سراسر کشور پیگیری کند.
به نظرتان چه میزان مجریان و سازندگان برنامه‌های اقتصادی صدا و سیما در این حوزه تخصص دارند؟
خیلی کم؛ یکی از بزرگترین موانع تولید برنامه‌های اقتصادی این است که برنامه سازان ما به مباحث اقتصادی اشراف لازم را ندارند. ضمن این که مطالعات کمی نیز در این زمینه دارند و ستاد با کتاب‌ها، کتابچه‌ها و پیام‌های کوتاهی که برای این افراد ارسال می‌کند سعی در بالابردن بینش اقتصادی برنامه سازان دارد و با این روش‌ها در حال تلاش برای رفع این مشکل است.
شما در صحبت تان اشاره کردید که در ستاد رونق تولید بیشتر رویکرد به سمتی است که کاری به مسئولان نداریم. به نظرتان این بحث غافل شدن از مهمترین مسئله اشتغال و تولید در کشور نیست؟ با توجه به سوال قبلی در مورد پیگیری قوانین و اسناد بالادستی حوزه اقتصاد به نظرتان اگر یک رویه و بستر درست شود از طریق پیگیری‌های رسانه ملی اثربخش تر از تلاش برای ایجاد چند شغل نیست؟
منظور من این است که ما در این ستاد سعی می‌کنیم که مخاطب خود را مردم قرار دهیم و آنها را به حقوق خودشان آشنا کنیم.
می‌توان گفت که بازخورد این برنامه‌ها تا به امروز قابل قبول بوده است و برای پیگیری و اصلاح رویه‌ها به صورت تخصصی و در مسیر درست حرکت کرده‌اند؟
ترجیح بنده این است که این سوال را بینندگان و کارشناسان پاسخ بگویند.
در برنامه‌های پخش شده اخیر بعضا مشاهده می‌شود که تمرکز به ایجاداشتغالی است که تولید کننده فعلی آن نیز با اشباع بازار روبرو است و در صورت ورود افراد جدید از بازار کنونی او هم کاسته می‌شود. چرا رویکرد برنامه‌ها به تولید کالاهای استراتژیک نیست که امروزه ارز زیادی را از کشور خارج می‌کند. همچون ذرت، سویا، جو، کنجاله و...؟
بلی،آنها را نیز در نظر داریم. البته اعتقاد بنده این نیست که بازار اشباع شده است و همواره با نوآوری می‌توان به مشتریان جدید در داخل و خارج از کشور محصول ارائه کرد. بر این اساس اگر بازاری از نظر شما اشباع است بفرمایید تا من مشتریان این بازار را به شما نشان دهم. زیرا اساس رشد اقتصاد وجود نوآوری است.
با توجه به شرایطی که برای این ستاد ترسیم کردید آیا می‌توان گفت که این قدرت مانور به شما داده شده است که از هر مسئولی سوال کنید ملزم به پاسخگویی به شما باشد؟
واقعیت این است که در این زمینه کمی سخت پاسخگویی می‌شود و دلیل آن نیز این است که فرهنگسازی لازم در زمینه پاسخگویی به مردم در کشور ما وجود ندارد. بر این اساس تلاش می‌کنیم که رویه‌ها را تغییر دهیم و فرهنگ پاسخگویی را جایگزین فرهنگ فعلی کنیم.