موضوع این کتاب جامعه‌شناسی ادبیات در کلیّات شمس تبریزی یا تحقیق درباب ارزش جامعه‌شناختی غزل‌های مولانا جلال‌الدین محمّد بلخی نیست، بلکه هدف از این کتاب (فرهنگ) مرجع، نمودن چگونگی بازتاب اوضاع و شرایط اجتماعی اجتماعیّات روزگار و محیط پیدایش و زایش غزلیات از خلال اشعار مولانا در دیوان شمس است. این فرهنگ نگرشی تازه از ساحت اجتماعی به غزلیات است و البته در مطالعات جامعه‌شناسی ادبیات و نقد جامعه‌شناختی و حتی تحلیل‌های تاریخی عصر مولانا نیز مثمر و مفید است؛ به گفتۀ رنه ولک: ادبیات تعبیری از اجتماع است. کتاب حاضر در پنج بخش تدوین یافته است: اعتقادات، فرهنگ عامّه (آداب و رسوم و سنت‌های اجتماعی)، پراکنده‌ها (پرندگان و حیوانات و گیاهان و ابزارآلات و وسایل و ...) زبان، ضرب‌المثل‌های رایج. مؤلف در هر مدخل از این کتاب، بیت یا ابیاتی از غزلیات مولانا را که آن مدخل در آن بیت به کار رفته، آورده است و در صورت لزوم توضیح عبارات و واژه‌های دشوار را نیز داده است.